Hitech, Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2005
Σκηνοθεσία: Lanny Lee
Γλώσσα: αγγλικά
Εικόνα: 4/3 έγχρωμο/ ασπρόμαυρο
Ήχος: Dolby Digital 5.1 Surround, Dolby Digital 2.0 Stereo
2002, Warner Music Vision, 1 DVD, περιοχή: 1, 2.
Διάρκεια: 100 λεπτά
Blues: Η κραυγή του Μισισιπή
Όταν κάποιος σκέφτεται το blues είναι αδύνατον να ξεφύγει από φαντασιακούς συνειρμούς και στερεότυπα: ο ήχος των μαύρων σκλάβων, εκφρασμένος με βραχνές γήινες φωνές, στηριγμένος σε ατέρμονους ρυθμούς που, ως ένα βαθμό, έχει αποτυπωθεί σε δίσκους γραμμοφώνου και ασπρόμαυρες ταινίες. Όλα αυτά, αναμφίβολα, δεν συνιστούν παρά την κορυφή του παγόβουνου. Πώς, όμως, να ορίσει και να περιγράψει κανείς ένα ολόκληρο κοινωνικό φαινόμενο, που ζυμώθηκε κάτω από μυθιστορηματικές συνθήκες, μέσα από αιώνες σκλαβιάς, στις φυτείες του Αμερικάνικου Νότου;
Το εξαιρετικό αυτό DVD επιχειρεί να φωτίσει τον μυθικό αυτό κόσμο. Πρόκειται για μια συμπυκνωμένη ιστορία του blues, που περιστρέφεται γύρω από τους κύριους εκπροσώπους του, με σημαντικές παράλληλες αναφορές σε ιστορικά γεγονότα και σταθμούς που όρισαν την τύχη του blues και των φορέων του. Είναι χωρισμένη σε δύο πενηντάλεπτα επεισόδια. Χρησιμοποιείται αποκλειστικά σπάνιο κινηματογραφικό υλικό εποχής, τόσο μουσικό όσο και ιστορικό, ενώ η αφήγηση δημιουργεί ιδιαίτερα ευρηματικές «γέφυρες» ανάμεσα στον μουσικό και τον ιστορικό άξονα. Το υλικό έχει περάσει από συστηματική ψηφιακή επεξεργασία για την αποκατάσταση των τεχνικών προβλημάτων που έχει επιφέρει η φθορά του χρόνου.
Παρακολουθώντας κανείς την ταινία νιώθει να ξεδιπλώνεται μπροστά του ένας ολόκληρος μουσικός κόσμος. Μπορεί οι καταβολές του blues να χάνονται στις αφρικάνικες ρίζες του και στην όσμωση των μουσικών στοιχείων μέσα από τη σκλαβιά, ωστόσο, ως «αυτοκέφαλο» μουσικό είδος εμφανίζεται με τη λήξη του αμερικάνικου εμφύλιου. Τότε, που οι πρώην σκλάβοι μουσικοί, που μόλις κέρδισαν την ελευθερία τους, γύριζαν από πόλη σε πόλη τραγουδώντας και διαδίδοντας τα τραγούδια τους. Το “country blues”, όπως ονομάστηκε αργότερα, διατηρεί πολλά «πρωτόγονα» στοιχεία, που το συνδέουν με τη δουλειά στις φυτείες. Ακούστε το “Pick a bale o’ cotton”, τραγούδι της συγκομιδής του βαμβακιού, στη μοναδική γνωστή κινηματογράφηση του Leadbelly, μιας θρυλικής φιγούρας του blues.
Η μεγάλη επανάσταση, φυσικά, ήλθε με τη δισκογραφία και με τον κινηματογράφο, στις αρχές του 20ου αιώνα. Παράλληλα, το θέατρο συμβάλλει στην προβολή του blues σ’ ένα αστικό κοινό. Έτσι, η «μουσική των μαύρων» διεκδικεί μια θέση στον δημόσιο χώρο και την αγορά, ξεφεύγοντας από το στίγμα του περιθωριακού. Κάτω από τις νέες συνθήκες, αναδεικνύονται τα πρώτα αστέρια, μουσικοί και τραγουδιστές, ενώ οι παλαιότεροι, ανώνυμοι μουσικοί, είτε περιθωριοποιούνται είτε αποσύρονται. Παράλληλα, ευνοείται η ανάδειξη των γυναικών τραγουδιστριών σ’ ένα χώρο αποκλειστικά ανδροκρατούμενο ως τότε. Φιγούρες θρυλικές, όπως η Bessie Smith, σηματοδοτούν στην κινηματογραφική οθόνη τον μπλουζίστικο δρόμο για τη γυναικεία χειραφέτηση.
Όλα αυτά, ωστόσο, δεν είχαν μόνον την αστραφτερή πλευρά τους. Μπορεί η σκλαβιά να αποτελεί μακρινό παρελθόν, ωστόσο το ρατσιστικό μίσος καλά κρατεί, ειδικά στον αμερικάνικο νότο. Η Κου Κλουξ Κλαν είναι στο απόγειό της, ενώ η καταλυτική συμβολή των μαύρων στην βιομηχανική ανάπτυξη, καθώς και η συμβολική καταξίωσή τους στα μέτωπα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, δεν αρκούν για να αποκτήσουν μια ισότιμη θέση στον ήλιο…
Τη θρυλική εποχή του Μεσοπολέμου το blues ντύνεται τη λάμψη των big band, αναδεικνύεται στα αστραφτερά night club, με τις τουαλέτες και τα σμόκιν να δίνουν και να παίρνουν. Πρόκειται για το αστικό blues, που κατακτά το Broadway και διαδίδεται ευρύτατα σε πόλεις όπως το Σικάγο. Αυτό, πάντως, συνιστά τη μια μόνον όψη του νομίσματος. Είναι η εποχή που η κοινότητα των μαύρων αποκτά για πρώτη φορά συλλογική ταυτότητα. Σημείο των καιρών είναι τα περίφημα Race movies, ταινίες που γυρίζονταν από μαύρους και απευθύνονταν σε μαύρους. Δεν θα μπορούσαν, φυσικά, να λείπουν τα blues, σε μια πιο «λιτή» εκδοχή τους, ωστόσο.
Πίσω, πάντως, τόσο από τη φωνή του παλιοκαιρίτη μπλουζίστα, όσο και από τις αστραφτερές ερμηνείες της Mamie Smith, του Roy Milton και του Jimmy Rishing κρύβεται ένας αέναος κοινωνικός αναβρασμός, με θύματα τους μαύρους, που σηματοδοτήθηκε από ορόσημα όπως το κραχ του ’29, η ποτοαπαγόρευση, αλλά και ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Ο αέρας της αυτοπεποίθησης και της ανακούφισης που έφερε το τέλος του πολέμου δεν θα μπορούσε να αφήσει ανεπηρέαστο το blues. Κυρίαρχες φιγούρες αναδεικνύονται αστέρες όπως η Billie Holiday και η Ella Fitzgerald, που ενσαρκώνουν τη μοντέρνα γοητευτική γυναίκα, η οποία είναι μέσα στο σύστημα διατηρώντας, ταυτόχρονα, την ταυτότητά της.
Το blues σπάει τότε τα στεγανά του χρώματος. Ο –εξηλεκτρισμένος πλέον- ήχος του έρχεται να πλεχτεί με τις κορώνες του ψυχρού πολέμου και τη θρυλική φιγούρα του Martin Luther King. Μορφές όπως ο B. B. King σηματοδοτούν τη νέα εποχή, ενώ πολλοί καλλιτέχνες της νεότερης γενιάς εμπνέονται απ’ αυτό. Από τον Elvis, που οι πρώτες του ηχογραφήσεις είναι επανεκτελέσεις κάποιων παλαιότερων τραγουδιών της παράδοσης του blues, ως τους Rolling Stones και τους Beatles. Τότε, στα τέλη του ’60, είναι που το blues κατ’ άλλους σιωπά, κατ’ άλλους μετασχηματίζεται σε rock.
Αυτή θα μπορούσε να ήταν, σε γρήγορη κίνηση, η «κάτοψη» του γοητευτικού αυτού μουσικού ντοκιμαντέρ. Με την ευρηματική σκηνοθεσία του Lanny Lee να μας προσφέρει χορταστικές γεύσεις από θρυλικές μορφές του blues, σε σπάνιες ιστορικές αποτυπώσεις. Πρόκειται για μια πολύ καλή και σφαιρική εισαγωγή για τον αμύητο αλλά και ένα must have για τον συλλέκτη και τον λάτρη του είδους. Με τους πρωτεργάτες του blues να παίρνουν σάρκα και οστά, ξεναγώντας μας σ’ αυτή τη μοναδική μουσική!..
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου